Położenie Olsztyna jest jednym z jego niezaprzeczalnych atutów. Bliskość jezior, lasów, ciekawe ukształtowanie terenu stanowią o wyjątkowości naszego miasta. Nic dziwnego, że próbując przedstawić zalety życia w Olsztynie przypominamy sobie najczęściej o przyrodzie. Jednak odnosząc się do kwestii związanych z przestrzenią, w pierwszej kolejności powinniśmy mieć na uwadze sposób, w jaki jest ona kształtowana wskutek działalności człowieka, nie zaś sił natury.
Niestety jeśli chodzi o rozwój przestrzenny Olsztyna boryka się w ostatnich latach z wieloma, narastającymi problemami, które są wynikiem podejmowania błędnych decyzji oraz zaniedbań i ignorowania pewnych negatywnych zjawisk. Naszym zdaniem największe z nich to:
- eksurbanizacja, czyli niekontrolowany proces rozlewania się terytoriów miejskich;
- degradacja Śródmieścia;
- chaos architektoniczny i estetyczny;
- ograniczanie powierzchni terenów zielonych i rekreacyjnych.
Uważamy, że kluczem do ich rozwiązania jest w pierwszej kolejności przygotowanie szczegółowych planów zagospodarowania przestrzennego dla całego miasta. Co bardzo istotne, opracowanie planów powinno nastąpić przy aktywnym udziale mieszkańców, aby określić rzeczywiste potrzeby olsztynian, nie zaś potrzeby pojedynczych podmiotów, np. dużych inwestorów. Dzięki planom możliwe jest precyzyjne ustalenie funkcji danych obszarów, a także ich przyszłego wyglądu, co pozwala na ich harmonijny i przemyślany rozwój. Uporządkowanie przestrzeni w granicach miasta pozwala na ograniczenie eksurbanizacji, gdyż dobrze zagospodarowane miasto gwarantuje wyższy standard, a jednocześnie niższe koszty życia niż dalekie przedmieścia lub ościenne gminy.
Oczywiście nawet dobrze przygotowane plany nie sprawią, że Olsztyn będzie przyjaznym miejscem do życia, jeśli będą się one opierać na błędnych założeniach. Dlatego naszym zdaniem, w trakcie przygotowywania planów należy mieć na uwadze przede wszystkim komfort życia mieszkańców oraz zachowanie równowagi pomiędzy funkcjami, które dany obszar ma pełnić (usługi, rekreacja itp.), co wpisuje się w ideę miasta kompletnego.
- Dla całego obszaru miasta opracowane są precyzyjne plany miejscowe, które dokładnie regulują sposób zagospodarowania przestrzeni oraz jej wygląd
- Oprócz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wykorzystywane są efektywnie również inne narzędzia prawne pozwalające kształtować ład przestrzenny: parki kulturowe, przepisy tzw. ustawy krajobrazowej itp. Gmina stara się również zachować należące do niej grunty
- Aktywny udział w kształtowaniu przestrzeni mają studenci oraz kadra naukowa UWM
- Olsztyn nie ulega eksurbanizacji – w celach mieszkaniowych wykorzystywane są tereny położone bliżej centrum, zaś część mieszkańców wraca na obszary położone w granicach miasta
- Zapobiega się tworzeniu „monokultur przestrzennych” – dzielnice pełnią zróżnicowane funkcje, znika podział na typowe sypialnie czy obszary przemysłowe
- Śródmieście oraz inne zaniedbane dzielnice Olsztyna, w szczególności historyczne, są rewitalizowane w pełnym tego słowa znaczeniu
- Olsztyn posiada system identyfikacji miejskiej – czyli jasne reguły rozmieszczania i wyglądu szyldów, tablic informacyjnych, ogródków piwnych itp.
- Tereny zielone są w zasięgu mieszkańców każdego osiedla, zaś w Śródmieściu przywracany jest drzewostan oraz dokonuje się nowych nasadzeń
- Nowe budynki charakteryzują się wysokim poziomem architektonicznym i są dopasowane do otoczenia. Projekty najważniejszych budowli wyłaniane są w wyniku konkursów architektonicznych